Marc Hendrikse pleit voor steun van maakbedrijven met digitalisering

De digitalisering in de maakindustrie gaat momenteel hard bij de grotere toeleveranciers. Ze wisselen steeds meer data digitaal uit met hun klanten, de OEM’s. De verdere data-uitwisseling in de keten stokt echter te vaak. Dat moet veranderen, zegt Marc Hendrikse, in gesprek met Tech2B CEO Sjors Hooijen. Want de hightech OEM’s hebben deze kleinere toeleveranciers nodig. Maar als die niet digitaliseren, dreigen ze over vijf jaar buitenspel te staan.  

Toen begin 2022 Rusland binnenviel in Oekraïne, zagen sommige autofabrikanten hun productie stilvallen omdat ze voor hun kabelbomen afhankelijk waren van toeleveranciers in dit land. Ook hightech machinebouwers konden hun machines niet afbouwen omdat ze voor cruciale onderdelen afhankelijk waren van kleine maar zeer gespecialiseerde toeleveranciers in het land. Marc Hendrikse, boegbeeld van Holland Hightech, het Nederlandse innovatieplatform voor de hightech machinebouw, wil met deze twee voorbeelden aantonen dat geen enkele OEM zonder z’n toeleveranciers kan, ook niet zonder de kleinere. “Het zijn dikwijls de kleine bedrijven die een specialistische technologie beheersen of een innovatief proces hebben. Zonder deze kleine spelers kan de eindklant geen complete machine maken.” Hendrikse weet dat vanuit zijn tijd bij NTS als geen ander. Ook toen had hij te maken met toeleveranciers in de 4e of 5e lijn die onmisbaar waren voor de modules die NTS bouwt. In zijn huidige rol wil hij via het NXTGen Hightech programma voor de volgende generatie hightech OEM’s opnieuw zulke ecosystemen creëren. “We willen die machines niet alleen hier bedenken, maar ook maken. Dat levert de toegevoegde waarde op.”

Digitalisering: niet alleen belangrijk voor de grote bedrijven

De Nederlandse hightech industrie en kennisinstellingen gaan tot 2030 een klein miljard euro investeren in innovaties. De helft van dit geld heeft de overheid vorig jaar toegekend vanuit het Nationaal Groeifonds; de rest komt van de industrie en kennisinstellingen zelf. Het doel is het Nederlandse cluster leidend te maken in Europa. Tech2B maakt deel uit van het NXTGen Hightech consortium om kleinere en middelgrote maakbedrijven te vertegenwoordigen. Groei van het hightech OEM cluster schept immers groeikansen voor deze groep. Maar ze zullen dan wel mee moeten in de digitaliseringsslag, zegt Marc Hendrikse. “Digitalisering is essentieel.” Want, zo durft hij te stellen, als je als kleiner maakbedrijf niet digitaliseert, lig je er over vijf jaar uit. “Als je blijft doen wat je nu doet en je concurrent automatiseert wel, dan ben je out of business.” Een boude bewerking, geeft hij toe. Maar het tempo waarin bedrijven die wel automatiseren hun kosten verlagen, ligt hoog. Tegelijkertijd kampt de industrie met uitstroom van vakmensen door de vergrijzing. “Die wig werkt dus naar twee kanten. En het gaat hard. De wereld om ons heen verandert snel; over vijf jaar ziet deze er heel anders uit.”

Drie Niveaus

Als Marc Hendrikse praat over digitalisering, heeft hij het over drie zaken. Allereerst de digitalisering en automatisering van de processen in de eigen fabriek. Robotisering vooral, samen met automatisering. Niet gemakkelijk, weet hij. “Wel noodzakelijk gelet op de schaarste aan personeel. Als je concurrent het doet en jij niet, ben je te duur.” Handmatige urenregistratie zou volgens hem toch echt verleden tijd behoren te zijn. Het tweede punt waarop de maakindustrie moet digitaliseren, is de informatie-uitwisseling in de keten. Dat is voor kleinere bedrijven wellicht nog lastiger. De 1e lijns toeleveranciers zitten op dit vlak tussen twee vuren in: hun klanten, OEM’s, dwingen digitale informatie-uitwisseling af, maar tegelijkertijd werken ze zelf samen met een bulk aan kleinere bedrijven die nog niet zo ver zijn. Marc Hendrikse: “Bedrijven hebben elk hun eigen systeem; of geen systeem. Iedereen beschermt de eigen data. De hele keten moet die informatie digitaal gaan uitwisselen.” Wachten op een “off the shelf” oplossing is zinloos, meent hij. “Die gaat er nooit komen.” Ook hier geldt: zodra de hele keten meedoet en jij als mkb-bedrijf niet, val je buiten de boot. Het derde aspect omtrent digitalisering is investeren in de digitale competenties van je medewerkers. “Ook dit is een hele uitdaging. Door de groeiende vraag van de markt en schaarste aan medewerkers heeft iedereen het druk. En dan moeten mensen nog tijd vinden om bij te leren.”

Kunnen de kleinere maakbedrijven dit wel aan?

Er komt immers steeds meer neer op het bordje van de directeur-eigenaar van een klein maakbedrijf, die dikwijls zelf nog meewerkt in de fabriek. Is ook hier schaalvergroting nodig?
Marc Hendrikse: “Je ziet de grote 1e lijns toeleveranciers opschuiven richting generalist. Ze krijgen een breder pakket. Daar zie je schaalvergroting en fusies. De specialistische bedrijven, die een bepaalde productietechnologie goed kunnen, zie je groeien door de vraag naar hun technologie. Daar is niet per se schaalvergroting nodig, maar we moeten wel kijken hoe we die bedrijven meekrijgen.”

Sjors Hooijen, CEO van Tech2B, vindt dit een zaak van nationaal belang: clusterorganisaties moeten zich bewust worden van wat er op de kleinere toeleveranciers afkomt, zoals de groeiende vraag, krappe arbeidsmarkt, veranderend HR-beleid, productpaspoort en digitalisering. “Dit zijn pijnpunten die we moeten wegnemen.”

Sjors Hooijen: “Digitalisering Vouchers leveren prima resultaten op, maar zaken als wat zijn de doelstellingen, welke bedrijven werken ermee en vooral hoe kunnen andere bedrijven ook met de oplossingen gaan werken, blijven vaak onderbelicht.”

Maar hoe dan wel? Hoe krijg je de kleinere maakbedrijven mee in de digitalisering en andere ontwikkelingen? Landelijk is er weliswaar het Smart Industry programma, het blijft moeilijk om voldoende mkb-bedrijven hierbij aan boord te krijgen, erkent Marc Hendrikse. Samenwerkingen zoals op de Brainport Industries Campus en tussen scholen en de industrie zijn noodzakelijk. NXTGen gaat zelf vier factories of the future inrichten, verspreid door het land. Daar worden dan weer initiatieven aan gekoppeld. “We moeten nadenken hoe we dit verder invullen en communiceren in breder verband.”

Communicatie in de keten

Marc Hendrikse ziet op het vlak van data-uitwisseling in de keten de koplopers de noodzaak inzien en stappen zetten om informatie digitaal te gaan uitwisselen. Hij doelt dan niet alleen op transactie- en logistieke communicatie, maar ook op bijvoorbeeld Model Based Definition, het digitaal uitwisselen van informatie hoe onderdelen gemaakt moeten worden. De koplopers worden daarbij geholpen door de resultaten van het Fieldlab Smart Connected Supplier Network. Er komen ook andere systemen die deze communicatie gemakkelijker maken. “Maar veel bedrijven moeten nog een slag maken, het staat vaak te ver af van de mensen in het bedrijf, de technici die met de productie bezig zijn.”

Sjors Hooijen: “De informatie vanuit de fieldlabs en stichting SCSN vloeit onvoldoende door naar de kleine ondernemers, de CNC-specialisten.” De oprichter van Tech2B denkt dat Kunstmatige Intelligentie en platformen zoals Tech2B een rol hierin kunnen spelen. “Technische kennis zal steeds meer door software worden vervangen. Vaak zijn deze oplossingen voor kleine ondernemers te geavanceerd. Daarom bieden we met Tech2B een AppStore waarin ze deze tools eenvoudig kunnen activeren.” Daarmee kunnen deze bedrijven bijvoorbeeld data uit hun ordermanagement systeem direct gebruiken in software van Autodesk, Docusign en in de toekomst nog andere diensten.

Investeer in scholing

Voor een ander deel moet de oplossing komen uit scholen en trainen, zowel van jongere medewerkers als de huidige medewerkers, denkt Marc Hendrikse. “Bedrijven en onderwijs bij elkaar brengen is cruciaal.” Wat hem betreft worden ook hier nieuwe wegen bewandeld. Hij is gecharmeerd van de aanpak van 3D Makerszone in Haarlem. “Ze bieden ‘nano’ opleidingen aan, kortdurende opleidingen die je kunt volgen zoals je de metro gebruikt: je steekt telkens over naar een andere opleiding en via zo’n aaneenschakeling van kleinere opleidingen, kom je bij het eindstation.” Aan de andere kant denkt hij dat bedrijven veel meer moeten proberen de kennis die hun huidige medewerkers hebben, voor het bedrijf te houden. Vakmensen die met pensioen gaan, vinden het dikwijls nog leuk om twee dagen in de week te blijven werken om hun vakkennis over te brengen op jongeren. Marc Hendrikse: “De jongeren nemen op hun beurt de digitalisering kennis mee. Deze kruisbestuiving is belangrijk.” Want daarmee kan de vakkennis in de hoofden van de huidige vakmensen getransformeerd worden naar de digitale systemen waarmee in de toekomst gewerkt gaat worden.

Sterke Europese positie

De ambitie van NXTGEN Hightech is over enkele jaren een leidende positie in Europa te hebben. Als dat lukt, profiteert daar de hele maakindustrie van, meent Marc Hendrikse. De Nederlandse maakindustrie kan de positie in Europa kan versterken. Die is al sterk, omdat we hier in staat zijn flexibel om te gaan met kleine series en hoge variëteit aan zeer nauwkeurige producten. Marc Hendrikse: “Als we nu doorpakken op het vlak van digitalisering, creëren we een voorsprong voor kleinere bedrijven.” 

Marc Hendrikse - Holland High Tech | Sjors Hooijen - CEO Tech2B