Metaalunie voorzitter Mark Helder: De impact van connectiviteit, platforms en digitalisering

Koninklijke Metaalunie voorzitter Mark Helder over de kans voor de Nederlandse maakindustrie: Ketenautomatisering voorwaarde om te groeien. De koplopers in de maakindustrie hebben de afgelopen jaren de digitalisering versneld en zijn hierdoor op nog grotere afstand van het peloton gekomen. De uitdaging is nu hoe de middengroep van de maakbedrijven te laten aansluiten qua digitalisering en automatisering. “Daar ligt een enorme kans. Delen is groeien. Tegelijkertijd ligt hier een groot risico. Als we deze stap niet zetten, verliezen we verdiencapaciteit en worden we onaantrekkelijker als industrieland”, zegt Mark Helder, de nieuwe voorzitter van Koninklijke Metaalunie.

Mark Helder heeft begin dit jaar de voorzittershamer overgenomen van zijn voorganger, Fried Kaanen. Van hem komt de beeldspraak van kopgroep en peloton, die de nieuwe voorzitter maar al te graag overneemt. Deze realiteit werd onlangs nog bevestigd in een rapport van ABN AMRO naar de verspanende industrie. Geholpen door private equity ontstaan er clusters van industriële verspaners die over de middelen beschikken om te investeren in digitalisering en automatisering.

Netwerk Economie

“Vooral in de Brainport regio zijn sommige bedrijven ver vooruit gelopen. Door de huidige keten-verstoringen is de kopgroep nog harder gaan investeren in nieuwe technologie en digitalisering. "Je ziet dat het peloton uit elkaar wordt getrokken”, zo trekt Mark Helder de beeldspraak door naar de situatie anno medio 2023. Deze grotere afstand baart hem zorgen, de grootste groep maakbedrijven moet de slag richting digitalisering en automatisering nog maken. En met dat laatste bedoelt hij vooral automatisering in de toeleverketens, dus tussen de bedrijven onderling. Dit is allereerst nodig omdat de productiviteit in Nederland al jaren stil staat. “Zo niet zelfs achteruit gaat”, voegt hij toe. Ten tweede gaan we naar een andere manier van werken toe. Veel meer opereren in netwerken. “We komen in een economie waarin we veel meer gaan samenwerken omdat dat tot echte waardecreatie leidt”, zegt hij. De Nederlandse maakindustrie staat daar, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Duitse, van oudsher voor open. Machinebouwers vragen hun toeleveranciers mee te denken over de beste oplossing voor de functionaliteiten die ze zoeken. “Als je met je leveranciers zo’n hecht netwerk bouwt, ontstaat er een beter product omdat je zaken op elkaar afstemt.”

Hoe haakt het mkb-peloton aan?

“Tegelijkertijd ligt hier ook de uitdaging”, zegt Mark Helder. Opereren in ketens vergt namelijk automatische data-uitwisseling. Automatisering van de ketens, niet langer binnen één bedrijf. “Delen is groeien”, zegt hij hierover. Als je data tussen bedrijven gaat delen, zorgt dit voor groei van de hele maakindustrie. De voorzitter van Koninklijke Metaalunie weet echter dat het gros van het mkb-maakbedrijf hier nog niet klaar voor is. De achterban van Koninklijke Metaalunie, 15.000 vooral kleine mkb-bedrijven, heeft op dit moment de handen vol aan de druk vanuit de markt om te leveren, de schaarste aan vakmensen, de gestegen kosten, de energiecrisis. “En dan moeten ze nog een digitaliseringsslag doorlopen?” Deze digitalisering vergt een andere bedrijfsinrichting, andere competenties van medewerkers en financiële middelen. Banken zijn niet echt happig om software te financieren. 

Concurrentiepositie op het spel

Toch is dit hard nodig. Mark Helder, die zelf meerdere bedrijven in zowel de maakindustrie als automatisering heeft geleid, denkt namelijk dat Nederland als maakland anders z’n concurrentiepositie verspeelt. De stilstand van de productiviteitsgroei komt door het achterblijven van de digitalisering en ketenautomatisering. Als dit langer uitblijft, zet dit de verdiencapaciteit van de Nederlandse maakindustrie onder druk. “We gaan dan zelfs industrietakken verliezen, die zullen uit Nederland verdwijnen. Dan worden we als regio en als land minder aantrekkelijk”, waarschuwt hij. Want juist in een netwerkeconomie moeten ontwikkeling en maken dicht bij elkaar zitten. “Dat leidt tot kennisopbouw en tot vernieuwing. Als we het maken kwijtraken aan andere landen, zal daar de innovatie plaatsvinden. Dan gaan we technologisch achterop lopen. Nederland is al een duur land, we moeten dus echt aan de top zitten qua technologie om dat vast te kunnen houden.” 

Verantwoordelijkheid OEM’s

Het is nog niet te laat. Maar dan moeten wel snel stappen worden gezet. Het belangrijkste vindt de Metaalunie voorzitter een heldere industriepolitiek die het mkb maakbedrijf ondersteunt in de digitalisering. Hij weet dat dit in het versnipperd Nederlandse politiek landschap lange tijd een vies woord is geweest. Stilaan verandert dat. “Maar landen om ons heen gaan nu al verder.” Daarnaast vindt hij dat OEM’s als ASML ook hun verantwoordelijkheid moeten nemen. “Delen is groeien.” En tot slot roept hij banken op toegeeflijker te zijn in het financieren van investeringen in software. Hij begrijpt de sceptische houding van de banken, omdat bij een faillissement software geen waarde meer heeft in tegenstelling tot machines. Het mkb zal echter middelen moeten krijgen om in de verdergaande ketendigitalisering te investeren. 

Ondersteuning van de Metaalunie

Koninklijke Metaalunie neemt zelf ook initiatieven, bijvoorbeeld door met partners samen te werken aan smart industry projecten. Het eigen Industrie 4.0 programma is Teqnow, dat de leden ondersteunt met kennis over digitalisering, automatisering, 3D printen en andere nieuwe technologieën die van belang zijn. Sinds de start van Teqnow hebben al zo’n 2000 bedrijven meegedaan aan de activiteiten. Het gaat vooral om het creëren van bewustzijn, want uiteindelijk is het de ondernemer zelf die de stip aan de horizon moet zetten en zijn bedrijf moet gaan digitaliseren. Mark Helder vindt overigens dat bedrijven eerst die stip aan de horizon moeten plaatsen, beginnen met digitalisering en alleen daarna pas een cobot, software of andere investering moeten maken. Anders loop je het risico dat de verkeerde investering gemaakt wordt. Als de oplossing niet geschikt is voor het proces wordt de investering een mislukking. “Parijs Dakar ga je niet winnen met een F1 racewagen, hoe hoog technologisch die ook is.”

Platform Revolutie

Een heikel punt als je over digitalisering praat, is de vraag of je kiest voor de gesloten software van machinebouwers of voor een meer open systeem van bijvoorbeeld CAD/CAM ontwikkelaars. Of ontstaat er straks een soort Google die zowel machines als tekenpakketten ontsluit? “Dat zou het voor mkb bedrijven gemakkelijker maken om aan de slag te gaan.” Connectiviteit wordt een sleutelbegrip, zegt Helder. Kan een platform zoals Tech2B daarin een rol spelen? Mark Helder denkt van wel, maar is tegelijkertijd bezorgd over de opkomst van platformen zoals Tech2B. “Straks krijgen we een soort Uber die zo overheersend is in de sector dat men er afhankelijk van wordt.” Zeker als zo’n platform in buitenlandse handen is, zou hij dat geen goede ontwikkeling vinden. Sjors Hooijen, co-founder en CEO van Tech2B, zegt dat het Nederlandse platform niet voor niets recent twee belangrijke waarden aan de drie basiswaarden heeft toegevoegd. Deze basiswaarden van Tech2B zijn schaalbaarheid, security en gebruiksvriendelijkheid. “We hebben er nu duurzaamheid en soevereiniteit van datagebruik aan toegevoegd.” 

Nationaal platform

Vooral dat laatste is belangrijk. Afhankelijkheid ontstaat er altijd, denkt hij. Maar dan is het belangrijk dat de waarde van de data die het platform genereert, terugvloeit naar de gebruikers. En dat is volgens hem beter geborgd bij een nationaal platform als Tech2B dan bij een platform dat in internationale handen is. “Wij zijn herkenbaar en we staan voor de nationale industrie van Nederland. Delen is groeien kun je ook toepassen op Tech2B. Door te groeien kunnen we Nederlandse ondernemers beschermen tegen platformen van andere continenten die de waarde van data wellicht ergens anders naar toe laten vloeien.” Voor Mark Helder is dat voor dit moment een geruststelling. Hij ziet namelijk wel een grote rol voor platformen als de ketendigitalisering verder doorzet. “Dan heeft zo’n platform echt een grote potentie, maar het is van nationaal belang dat zo’n platform zekerheid blijft waarborgen en er goede bedoelingen achter zitten.” 

Mark Helder - Voorzitter Koninklijke Metaalunie

Sjors Hooijen - CEO Tech2B